Jesienno-zimowe przeziębienia to norma. W mediach, głównie społecznościowych, wysyp porad co jeść, co pić, jakie triki zastosować, żeby wreszcie nie chorować.
Grupą najczęściej proszącą o pomoc – i udzielającą porad 😉 – są rodzice. „Tydzień w przedszkolu, dwa tygodnie w domu”, „od 2 dni w przedszkolu, a znów zaczyna się”.
W natłoku odpowiedzi o dobrym śnie, zbilansowanej diecie, odpowiedniej dawce ruchu, bardzo często brakuje zwrócenia uwagi na POWIETRZE, którym oddychamy.
Dla zdrowia powietrze NIE POWINNO BYĆ „JAKIEŚ”. MUSI BYĆ CZYSTE, bez występujących przekroczeń dopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń. Hartowanie jako recepta na niechorowanie? Owszem, ale nie w smogu!

Dlaczego jakość powietrza to tak istotny czynnik utrzymania zdrowia i jaki związek ma ze zdrowiem naszych dzieci? O tym wszystkim poniżej w artykule.

Najbardziej bezbronna i jednocześnie najbardziej narażona, zależna tylko i wyłącznie od decyzji dorosłych – dzieci to grupa, która powinna być pod szczególną opieką. Zwłaszcza w sezonie grzewczym, gdy smog jest jednym z czynników powodujących infekcje i nasilającym choroby przewlekłe.

Lekarze i naukowcy poświęcają temu zagadnieniu coraz więcej uwagi. Uważają, że wspólne wysiłki zatroskanych rodziców, środowisk medycznych i naukowych podniosą świadomość oraz pozwolą na skuteczne działanie.

Przykładem takiej inicjatywy jest rozpoczęta przez HEAL Polska jesienią tego roku akcja Zdrowie #DzieciPrzedeWszystkim. Do współpracy zaproszono m.in. Rodziców Dla Klimatu i SmogLab. Jedną z odsłon kampanii był webinar pn. „Czy puścimy zdrowie dzieci z dymem?” z udziałem lekarzy specjalizujących się tematyce wpływu smogu na zdrowie.

Jeden z uczestników debaty, dr n. med. Piotr Dąbrowiecki z Kliniki Chorób Infekcyjnych i Alergologii Wojskowego Instytutu Medycznego, powiedział, że coraz więcej rodziców zadaje sobie pytanie  „Czy moje dziecko choruje z powodu tego, że w otoczeniu spalany jest niewłaściwy opał/odpady? Widoczne są przekroczenia dopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń?”. Odpowiadając na pytanie wskazał na badania, z których wynika, że dzieci żyjące w zanieczyszczonej atmosferze chorują 3-4krtonie częściej.

Dlaczego tak jest? Pył zawieszony, węglowodory aromatyczne, tlenki azotu i tlenki siarki, benzo(a)piren działają bezpośrednio toksycznie na śluzówkę układu oddechowego. (Wówczas) nasilają się objawy i nadreaktywność oskrzeli, ilość cytokin zapalnych w obrębie układu oddechowego zdecydowanie się zwiększa. Dochodzi do uszkodzenia rzęsek i rozwija się proces zapalny w obrębie błony śluzowej. Pył zawieszony i zawieszone w pyle zanieczyszczenia (gł. węglowodory aromatyczne) mają tendencję do przestrojenia immunologicznego płuc, czyli zmniejszają naszą odporność na wirusy i bakterie.
To, co się dzieje w naszym układzie oddechowym jest wprost związane z ilością toksycznych substancji i dawek ponadnormatywnych zanieczyszczeń powietrza, które wnikają do naszego układu oddechowego – zarówno do nosa, do gardła, jak i do płuc.

Drogi oddechowe są drzwiami, przez które zanieczyszczenia powietrza wnikają do nawet najgłębszych części organizmu.

Dzieci są szczególnie narażone na szkodliwe działanie zanieczyszczeń powietrza ze względu na:

  • niedojrzały układ odpornościowy,
  • nie w pełni wykształcony układ oddechowy,
  • krótsze i węższe drogi oddechowe (zwiększają podatność na podrażnienie i stan zapalny),
  • częste oddychanie przez usta (oddychanie przez nos pomaga wyłapać więcej zanieczyszczeń),
  • czas spędzany na zewnątrz i formę aktywności fizycznej (np. bieganie z rówieśnikami),
  • większe o ok. 50% zużycie powietrza (w porównaniu do dorosłych),
  • wzrost – najwięcej zanieczyszczeń znajduje się na wysokości ich dróg oddechowych (cząstki opadają na dół i kumulują się).

Omawiając dokładniej w/w przyczyny warto przytoczyć kilka faktów.

Fakt 1

Powietrze ma ilościowo większe znaczenie dla naszych procesów życiowych niż pokarm.

Biorąc pod uwagę masę ciała – powietrza wchłaniamy 7 razy więcej niż pokarmu i napojów razem wziętych. Z tego powodu oddziaływanie substancji drogą oddechową jest zazwyczaj bardziej szkodliwe niż drogą pokarmową.

Warto zauważyć, że z przewodu pokarmowego trafiają one do wątroby, gdzie mogą podlegać przemianom metabolicznym, zanim ponownie trafią do krwiobiegu. Zanieczyszczenia powietrza, które przenikną do układu krwionośnego omijają ten etap.

Fakt 2

Dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym mają nie w pełni wykształcony układ oddechowy i niedojrzały system odpornościowy.

Dynamiczny rozwój płuc trwa do 7-8 roku życia, jeśli jest on zakłócony (częste infekcje, oddychanie zanieczyszczonym powietrzem) może mieć to wpływ na sprawność wentylacyjną płuc w późniejszym wieku. Oddychanie zanieczyszczonym powietrzem porównywane jest do biernego palenia i powoduje w organizmie dziecka tak samo katastrofalne skutki.

Fakt 3

Dostateczna jakość powietrza również nie jest bezpieczna.

Długotrwałe oddychanie zanieczyszczonym powietrzem, nawet przy niskich stężeniach zanieczyszczeń, sprzyja zapaleniu błony śluzowej oskrzeli, upośledza funkcje obronne dróg oddechowych, toruje drogę wirusom i bakteriom, upośledza wymianę gazową w płucach i zwiększa ryzyko alergii. Najmniejsze cząsteczki mają średnicę trzydzieści razy mniejszą niż średnica ludzkiego włosa, dzięki czemu bez przeszkód przenikają do układu krwionośnego.

Fakt 4

W starciu z non stop atakującym wrogiem nawet najsilniejszy się podda.

Układ oddechowy broni się przed smogiem na kilka sposobów: kaszlem, nasileniem wydzielania śluzu, skurczem oskrzeli. W ostatnim przypadku może narastać duszność (zwłaszcza, gdy istnieje stan zapalny w oskrzelach), co skutkuje słabszym dotleniem organizmu i w efekcie większym obciążeniem serca oraz zaburzeniem całego układu sercowo-naczyniowego.
Gdy stężenie toksyn w powietrzu rośnie prawie każdy organizm zareaguje, nawet młodego, silnego człowieka. Jeżeli kontakt z takim powietrzem trwa długo, to rozwija się choroba, gdyż organizm przestaje sobie radzić z zanieczyszczeniami.

Fakt 5

Im mniejsze zanieczyszczenie powietrza, tym mniejsza zachorowalność.

Narażenie na zanieczyszczenie powietrza wiąże się ze zwiększoną umieralnością i skróceniem oczekiwanej długości życia. Wynika to z możliwości wystąpienia konkretnych chorób oraz zaostrzaniem stanów chorobowych już istniejących (szerzej temat ten został omówiony w naszych artykułach TUTAJ).

Podejmowanie działań w kierunku profilaktyki i na rzecz zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza ma realny wpływ na zmniejszenie zachorowalności i w efekcie podniesienia komfortu i długości życia. Dowodem na to są m.in. wyniki badań prowadzonych przez zespół prof. UJ, dr hab. med. Ewy Czarnobilskiej z Centrum Alergologii Klinicznej i Środowiskowej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie, o których szerzej pisaliśmy w artykule TUTAJ.

Jako mówi dr n. med. Piotr Dąbrowiecki uprawiając przez kilka miesięcy regularne oddychanie zanieczyszczonym powietrzem wszyscy jesteśmy narażeni jego na krótko- i długoterminowe skutki. I dodaje Umieramy wcześniej niepotrzebnie. Co roku ok 50.000 osób umiera przedwcześnie z powodu zanieczyszczeń powietrza. Skrócenie oczekiwanej długości życia (w miesiącach) z powodu zanieczyszczeń powietrza w Polsce wynosi 11,6 (średnia w UE to 8,5 mca) tuż za Grecją, gdzie wynosi 12,3 mca. Dla porównania w Szwecji to 3,5 mca.

Wśród skutków krótkoterminowych wymienia się:

  • zwiększoną dzienną śmiertelność (w styczniu 2017 r. umarło ok. 11 tys. osób więcej z powodu incydentu smogowego; istnieje ryzyko, że teraz może czekać nas to samo z powodu lekceważenia wpływu zanieczyszczenia powietrza na życie i zdrowie)
  • większa liczba wizyt w POZ, AOS (ambulatoryjna opieka specjalistyczna), szpitalach z powodu chorób układu oddechowego i układu krążenia,
  • nieobecność w pracy,
  • nieobecność w szkole, przedszkolu,
  • ostre objawy (kaszel, plwocina, duszność, infekcje górnych dróg oddechowych),
  • zmiany w funkcji płuc i układu krążenia.

Skutki długoterminowe to m.in.:

  • śmiertelność z powodu chorób układu krążenia i oddechowego (w Polsce ok. 48 tys. przedwczesnych zgonów z powodu oddychania zanieczyszczonym powietrzem),
  • przewlekłe występowanie chorób układu oddechowego (astma, POChP, alergia),
  • zmiany strukturalne w płucach,
  • rak płuc, rak pęcherza moczowego, rak piersi,
  • przewlekle choroby układu krążenia m.in. nadciśnienie tętnicze, zawał serca, udar mózgu, zaburzenia rytmu serca (pierwsza przyczyna zgonów w Polsce),
  • wewnątrzmaciczne zmiany (niska masa urodzeniowa, brak przyrostu masy płodu).

Nadchodzący sezon grzewczy może być najgorszy pod kątem jakości powietrza od wielu lat. Co zatem robić, gdy smog nie daje żyć, a żyć jakoś trzeba?

  1. Monitoruj stężenia zanieczyszczeń powietrza (o narzędziach, aplikacja pisaliśmy więcej w artykule TUTAJ), czyli krótko mówiąc #śledźtensmog
  2. Unikaj aktywności na powietrzu, zwłaszcza w godzinach popołudniowo-wieczornych. Zawsze przed treningiem sprawdź jakość powietrza.
  3. Szkoły i przedszkola powinny pilnować komunikatów o stanie powietrza i jeżeli jest złe, dzieciom nie wolno wychodzić na spacery lub boisko (biegając inhalują więcej zanieczyszczonego powietrza).
  4. Podczas smogu nie otwieraj okien, nie wietrz mieszkania. Zwłaszcza od około godziny 17, kiedy ludzie wracają z pracy i zaczynają palić w piecach. Wtedy powietrze jest najbardziej zanieczyszczone. Jeśli nie musisz, nie wychodź z domu. Podczas alarmów smogowych z domów nie powinny wychodzić dzieci i osoby starsze, zwłaszcza z chorobami układu oddechowego i krążenia. W skrajnych sytuacjach dobrze korzystać z masek, ale powinny to być maski dobrze przylegające do twarzy z odpowiedni filtrem i certyfikatem*.

* Filtry do maski antysmogowej dzielą się na węglowe (zatrzymują aż 99,9% cząsteczek pyłów, w tym PM 2,5 i PM 10) i HEPA (zatrzymują min. 97%). Niektóre maski posiadają filtry mieszane, będące połączeniem obu wyżej wymienionych.

  1. W rejonach, które mają nieustający problem ze smogiem, można zainwestować w domowe oczyszczacze powietrza. Muszą mieć one jednak filtry: HEPA i węglowy.
  2. Uważaj, czym palisz w piecu! Śmieci lub złej jakości węgiel spalane w starym piecu zanieczyszczają powietrze i trują nie tylko palącego, ale również jego rodzinę i sąsiadów*.

*Zainteresowani mogą skorzystać z dotacji na termomodernizację i/lub wymianę źródła ciepła w ramach Programu Czyste Powietrze.
Szczegółowych informacji i pomocy w wypełnieniu wniosku udzielają punkty informacyjno-konsultacyjne zlokalizowane na terenie powiatu wejherowskiego
(dane kontaktowe dostępne są TUTAJ).

Aktualne zasady Programu Czyste Powietrze dostępne są na stronie WFOŚiGW lub na oficjalnej stronie Programu.